راهکارهای تقویت آداب اجتماعی در کودکان

هر پدر و مادری قطعا میل دارند که فرزندان باادبی داشته باشند. بچه‌های خوب و باادب سربلندی پدر و مادر هستند و به وجودشان افتخار می‌کنند. بچه‌هایی که در موقع ملاقات به دیگران سلام و به هنگام جدا شدن خداحافظی کنند، دست بدهند و احوالپرسی کنند، به بزرگ‌ترها احترام بگذارند و جلوی آنها برخیزند، آداب غذا خوردن را رعایت کنند، بسم‌الله بگویند، نظیف و پاکیزه باشند، حقوق دیگران را مراعات کنند و...

این قبیل بچه‌ها باادب هستند، نه تنها پدر و مادر بلکه همه مردم بچه‌های باادب را دوست دارند و از بچه‌های گستاخ و بی‌ادب بدشان می‌آید. ما در این مطلب به برخی از روش‌های آموزش مستقیم و غیرمستقیم آداب اجتماعی به کودکان اشاره نموده‌ایم که به شرح ذیل می‌باشد.

پدر و مادرها به عنوان الگو
نهایت آرزوی هر پدر و مادری همین است که فرزندان باادبی داشته باشند، اما برای رسیدن به این آرزو با پند و اندرز و امر و نهی نمی‌توان فرزندان مودب و دلخواهی تربیت کرد. بهترین راه برای رسیدن به این هدف، تهیه الگو و سرمشق خوب برای کودکان است. پدر و مادر خود باید مودب به آداب شوند و به فرزندانشان درس عملی بدهند.
حضرت علی(ع) فرمود: بهترین ادب این است که از خودت شروع کنی. پدر و مادرانی که به مودب بودن فرزندان خویش علاقه دارند باید ابتدا رفتار خودشان را اصلاح نمایند. پدر و مادر باید خود مودب باشند، با خودشان و کودکانشان و سایر مردم باادب رفتار کنند و به سنن و آداب زندگی مقید باشند تا کودکان از آنان درس زندگی یاد بگیرند.
پدر و مادر اگر نسبت به یکدیگر باادب باشند، در محیط منزل آداب و رسوم زندگی را رعایت کنند، با بچه‌ها نیز باادب رفتار کنند، با مردم باادب رفت و آمد و معاشرت نمایند، کودکان چنین خانواده‌ای طبعا مودب بار می‌آیند؛ اما پدر و مادری که خود مودب به آداب نیک نباشند نباید از کودکانشان انتظار ادب داشته باشند،گرچه صدها مرتبه بگویند و پند و اندرز دهند.

عملا به دیگران کمک کنید
در جستجوی فرصت‌هایی باشید که به صورت خانوادگی، داوطلب انجام کار می‌شوید. وقتی مسوولان مدرسه فرزندتان می‌خواهند برای مستمندان موادغذایی تهیه کنند، می‌توانید در جمع‌آوری مواد غذایی و کارهای دیگر به فرزندتان کمک کنید.

آموزش معذرت‌خواهی‌
بچه‌ها از هنگام تولد نمی‌دانند چگونه معذرت‌خواهی کنند. این مهارت اکتسابی است. بیشتر بچه‌ها در مورد کارهایشان احساس گناه و ندامت می‌کنند، اما بعضی از آنها خجالت می‌کشند که بگویند از انجام این کار متاسف هستند. این کار برای عده‌ای دیگر دشوار است. یاد دادن نحوه معذرت‌خواهی به بچه‌ها کاری مفید است.
مثلا اگر فرزندتان توپی را پرتاب می‌کند که به کودک دیگری می‌خورد، به آرامی بگویید: «می‌دانم اتفاقی بود، اما این کار خیلی مودبانه است که بگویی: ببخشید که توپ به تو خورد. حالت خوب است؟»به فرزندتان یاد بدهید که رفتارها نیز مشابه کلمات، معنی خاصی دارند. اگر فرزندتان شانه بالا انداخت و به صورت تصنعی گفت: «متاسفم، به آرامی این رفتار را اصلاح کنید و بگویید برادرت گریه می‌کند، خوب است او را بغل کنی و بگویی: ببخشید که ناراحتت کردم.»

احترام به بزرگ‌تر
از فرزندانتان انتظار رفتار مودبانه داشته باشید و بخواهید با مردم هم مودبانه رفتار کنند. بهتر است به آنها بگویید چه انتظاری از آنها دارید. اگر فراموش کردند به آنها خرده نگیرید، اما به آرامی به آنها یادآوری کنید. احترام به کودک یکی از عوامل مهم پرورش شخصیت کودک به شمار می‌رود.
کودکی که مورد تجلیل و احترام قرار می‌گیرد بزرگوار و شریف و با شخصیت بار می‌آید. او سعی می‌کند با حفظ شخصیت خویش از کارهای زشت اجتناب کند. کودکی که مورد احترام پدر و مادر قرار گیرد از رفتار آنان تقلید می‌کند و به دیگران و پدر و مادر احترام می‌گذارد. احترام به کودک نه تنها پدر و مادر را در نظر فرزند کوچک نمی‌گرداند بلکه روح شرافت و بزرگواری را در آنان پرورش می‌دهد.

گذشت و فداکاری‌
به کودکان باید عفو و بخشش و گذشت را بیاموزید و معذرت‌خواهی دیگران را گرچه به دروغ هم باشد بپذیرند که امام علی(ع) می‌فرماید: اگر کسی در گوش راست به شما فحش دهد و از گوش چپ، اگر چه به دروغ، معذرت‌خواهی کند و نپذیرید از ما نیستید.
خداوند حکیم در قرآن ضمن آیات فراوانی امر به گذشت فرموده است، از جمله بر شما باد که گذشت کنید، زیرا گذشت سبب بزرگواری و عزیزی است لذا گذشت کنید تا پروردگار شما را بزرگ و عزیز فرماید.

اگر موقع مهمانی مشکل داشتید
اگر فرزند کوچکی دارید، چند بار در خانه در مورد مهمانی نقش بازی کنید. با برگزاری مهمانی نمایشی می‌توانید آدابی را که از فرزندانتان توقع دارید با او تمرین کنید. در آداب خود اغراق کنید تا کودک آنها را کاملا واضح درک کند.
از سرزنش یا توبیخ فرزندانتان در برابر دیگر مهمانان خودداری کنید. فرزندانتان را به محلی خلوت مانند دستشویی ببرید و با او صحبت کنید. جملاتی مختصر و مشخصا در مورد مساله مورد نظرتان مطرح کنید. فقط به این اشاره نکنید که او چه اشتباهی کرده است بلکه دستورالعمل‌های مشخص در مورد رفتارهایی که می‌خواهید انجام دهد به او بدهید.
همچنین پیشنهادهایی که در زیر آمده به کودک شما کمک می‌کند تا هنگامی که مهمان به خانه می‌آید، رفتار مناسبی داشته باشد.
- به کودک بگویید چه کسی و به چه دلیل به خانه شما می‌آید.
- اجازه دهید کودک سلام کردن به مهمانان را تمرین کند.
اگر کودک جواب سلام مهمانی را که از راه رسیده است داد، رفتار درست او را تحسین کنید. در غیر این صورت او را تشویق کنید تا این کار را انجام دهد، ولی هرگز او را تحت فشار قرار ندهید.
- اگر ضمن صحبت کردن،کودک صحبت شما را قطع می‌کند یا مداوم غر می‌زند تا جلب توجه کند وادارش کنید بگوید «معذرت می‌خواهم» و صبر کند تا بزرگسالان صحبت‌شان تمام شود. اگر کودک مودبانه گفتگوی شما را قطع کرده است، از او انتظار نداشته باشید برای مدت طولانی صبر کند.
- هنگام مهمانی اگر کودک رفتار مناسبی از خود نشان داد با شوق زیاد او را تحسین کنید و پس از رفتن مهمانان ساعاتی را با او بگذرانید.